In einem Neubauviertel im Amsterdamer Süden waren Betty Baer, geborene Sondheim aus Ober-Gleen in Oberhessen, ihr aus Frankfurt am Main stammender Mann Karl und ihr in Köln geborener Sohn Alfred während der NS-Zeit im Exil. Wie die Franks aus Frankfurt am Main und Tausende anderer deutschsprachiger Flüchtlinge aus Bremen, Hamburg, Niedersachsen, Nordrhein-Westfalen, Rheinland-Pfalz, Bayern, Hessen, Berlin, Sachsen, Thüringen, Brandenburg, aus Österreich, Breslau, Danzig, Prag oder anderen Städten. Tür an Tür wohnten die Verfolgten des Nazi-Regimes in den Mietshäusern der Rivierenbuurt und der angrenzenden Viertel. Bis zum Einmarsch der Wehrmacht 1940 waren sie einigermaßen sicher in ihrem Exil. Und hatten so etwas wie einen Alltag. Die Flüchtlinge begegneten einander auf dem Merwedeplein, in Läden und Cafés, bei der Arbeit, wenn sie denn eine fanden, oder beim Jüdischen Rat. Die Gläubigen unter ihnen gingen in die Synagoge oder in die Kirche, die Kinder in den Kindergarten oder in der Schule. Wer verhaftet wurde, kam in die Hollandsche Schouwburg und wurde über das Durchgangslager Westerbork nach Auschwitz, Sobibor oder Theresienstadt deportiert. Wer waren Bettys Nachbarinnen und Nachbarn, woher kamen sie, was ist aus ihnen geworden? In einigen Hundert biografischen Skizzen, aufgeteilt nach Bundesländern und Regionen, entsteht eine vage Vorstellung von dieser zusammengewürfelten, unfreiwilligen Schicksalsgemeinschaft. Auf der Basis von Daten, wie sie auf Joods Monument, Geni.com, Dokin, My Heritage, Stolpersteinseiten, Alemannia Judaica und anderen Websites veröffentlicht worden sind, hat die Autorin die Spuren auch von Verwandten nachgezeichnet, die nicht im niederländischen Exil waren, von Ermordeten wie von Überlebenden. “Bettys Nachbarn. Betty’s buren” würdigt insbesondere die umfangreichen Recherchen, die von Ehrenamtlichen geleistet werden, und ist ein weiterer Beitrag des Bremer Geschichtsvereins Lastoria zum Austausch und gemeinsamen Gedenken. Jedes einzelne Schicksal, das dokumentiert wird, macht einen Unterschied.
Monika Felsing, Lastoria e.V., “Bettys Nachbarn. Betty’s buren. NS-Verfolgte im Exil in Amsterdam Zuid”, Taschenbuch, 464 Seiten, veröffentlicht bei BOD, Norderstedt, ISBN 3757824849, 20 Euro. Als E-Book erhältlich für 14,99 Euro.
NIEUWE RELEASES 2023 LASTORIA E.V., BREMEN
1. ONZE DOCUMENTATIE VAN DE „GESCHIEDENISWERKPLAATS DUITSLAND OP DE VLUCHT. BALLINGSCHAP IN AMSTERDAM ZUID 1933-1945“
De Duits-Nederlandse geschiedenisworkshop „Duitsland op de vlucht. Ballingschap in Amsterdam Zuid 1933-1945“ in mei 2022 in de Villa Ichon in Bremen was een dubbele première voor de Bremer Historische Vereniging Lastoria – als internationaal evenement en vanwege de eerste uitreiking van de Siltenprijs ter nagedachtenis aan de familie Silten uit Berlijn. Tijdens de geschiedenisworkshop die een hele dag duurde, werden verschillende vormen van herdenken gepresenteerd, van struikelsteenonderzoek en werken met hedendaagse getuigen tot apps en audio-installaties, schoolprojecten, onderzoekswerk en herdenkingswebsites tot de vertaling van Engelstalige Holocaust-memoires zoals de boeken van Gabriele Silten („Between Two Worlds“ and „Is the War Over?“) in het Duits.
De royalty’s van de twee boeken „Zwischen zwei Welten“ en „Ist der Krieg vorbei?“ en deze documentaire gaan naar het budget van de Silten Prize for Holocaust Research. In 2022 vielen in Bremen voor het eerst scholieren en studenten uit Bremen, Hessen en Nedersaksen in de prijzen. De live-opname van de workshops en de prijsuitreiking heeft geresulteerd in vier podcasts, die toegankelijk zijn via de QR-codes in de documentatie. En het internationale herdenkingsproject van de non-profit historische vereniging gaat door.
Monika Felsing (red.), „Geschiedenisworkshop Duitsland op de vlucht. Ballingschap in Amsterdam Zuid 1933-1945. Het Europese herdenkingsproject van Lastoria e.V. en de Siltenprijs 2022“, paperback, 128 pagina’s, uitgegeven door BOD, Norderstedt, ISBN 3757808363, 10 euro. Verkrijgbaar als e-book voor 7,46 euro.
2. „BETTY’S NACHBARN. BETTY’S BUREN. NS-VERFOLGTE IM EXIL IN AMSTERDAM ZUID“
Betty Baer, geboren Sondheim uit Ober-Gleen in Opper-Hessen, haar man Karl, geboren in Frankfurt am Main, en hun zoon Alfred, geboren in Keulen, waren tijdens de nazitijd in ballingschap in een nieuwbouwwijk in Amsterdam-Zuid. Zoals de familie Frank uit Frankfurt en duizenden andere Duitstalige vluchtelingen uit Bremen, Hamburg, Nedersaksen, Noordrijn-Westfalen, Rijnland-Palts, Beieren, Hessen, Berlijn, Saksen, Thüringen, Brandenburg, Oostenrijk, Wroclaw, Gdansk, Praag of andere steden. De slachtoffers van het naziregime woonden naast elkaar in de huurwoningen in de Rivierenbuurt en de aangrenzende wijken. Tot de inval van de Wehrmacht in 1940 waren ze redelijk veilig in ballingschap.
En er was zoiets als een alledaags leven. De vluchtelingen ontmoetten elkaar op de Merwedeplein, in winkels en cafés, op het werk, als ze dat konden vinden, bij de Joodse Raad, de gelovigen onder hen gingen naar de synagoge of kerk, de kinderen naar school. Wie gearresteerd werd, werd naar de Hollandsche Schouwburg gestuurd en via doorgangskamp Westerbork naar Auschwitz, Sobibor of Theresienstadt gedeporteerd. Wie waren Betty’s buren, waar kwamen ze vandaan, wat is er met hen gebeurd? In biografische schetsen, ingedeld naar deelstaten en regio’s von herkomst, ontstaat een schetsmatig idee van deze onvrijwillige lotsgemeenschap die toevallig was ontstaan.
Aan de hand van gegevens gepubliceerd op Joods Monument, Geni.com, Dokin, My Heritage, Stolperstein-websites, Alemannia Judaica en andere websites, heeft de auteur, die als vrijwilliger meewerkt aan Lastoria-projecten, ook de sporen opgespoord van nabestaanden die niet in ballingschap in Nederland waren, van zowel vermoorde mensen als van overlevenden. „Bettys Nachbarn. Betty’s buren“ is een bijzonder eerbetoon aan het uitgebreide onderzoek dat door vrijwilligers is uitgevoerd en is een verdere bijdrage van de Bremer Historical Society Lastoria aan de uitwisseling en gezamenlijke herdenking. Elk lot dat gedocumenteerd is, maakt een verschil.
Monika Felsing, Lastoria e.V., „Bettys Nachbarn. Betty’s buren. NS-Verfolgte im Exil in Amsterdam Zuid“, paperback, 464 pagina’s, uitgegeven door BOD, Norderstedt, ISBN 3757824849, 20 euro. Verkrijgbaar als e-book voor 14,99 euro.
NEW RELEASES
LASTORIA E.V., BREMEN
1. OUR DOCUMENTATION OF THE „HISTORY WORKSHOP GERMANY ON THE RUN. EXILE IN AMSTERDAM ZUID 1933-1945“:
“GESCHICHTSWERKSTATT DEUTSCHLAND AUF DER FLUCHT. EXIL IN AMSTERDAM ZUID 1933-1945”.
The German-Dutch history workshop „Germany on the run. Exile in Amsterdam Zuid 1933-1945“ in May 2022 at the Villa Ichon in Bremen was a double premiere for the Bremen Historical Society Lastoria – as an international event and because of the first Silten Prize ceremony in memory of the Silten family from Berlin. Different forms of commemoration were presented during the all-day history workshop, from stumbling stone research and work with contemporary witnesses to apps and audio installations, school projects, research work and memorial websites to the translation of Holocaust memoirs in English into German such as the books by Gabriele Silten, „Between Two Worlds“ and „Is the War Over?“.
The royalties of the two books „Zwischen zwei Welten“ and „Ist der Krieg vorbei?“ and of this documentary go into the budget of the Silten Prize for Holocaust Research. In 2022, pupils and students from Bremen, Hesse and Lower Saxony were awarded in Bremen for the first time. The live recording of the workshops and the award ceremony has been cut and turned in four podcasts, which can be accessed via the QR codes in the documentation. And the international commemorative project of the non-profit historical society continues.
Monika Felsing (Hg)., “Geschichtswerkstatt Deutschland auf der Flucht. Exil in Amsterdam Zuid 1933-1945. Das europäische Gedenkprojekt des Lastoria e.V. und der Silten-Preis 2022”, Taschenbuch, 128 Seiten, veröffentlicht bei BOD, Norderstedt, ISBN 3757808363, 10 Euro. Als E-Book erhältlich für 7,46 Euro.
(Monika Felsing (ed)., „History Workshop Germany on the Run. Exile in Amsterdam Zuid 1933-1945. The European Memorial Project of Lastoria e.V. and the Silten Prize 2022“, paperback, 128 pages, published by BOD, Norderstedt, ISBN 3757808363, 10 euros. Available as an e-book for 7.46 euros.)
2. “BETTYS NACHBARN. BETTY’S BUREN. NS-VERFOLGTE IM EXIL IN AMSTERDAM ZUID”. („BETTY’S NEIGHBORS. BETTY’S BUREN. NAZI VICTIMS IN EXILE IN AMSTERDAM ZUID“)
Betty Baer, née Sondheim from Ober-Gleen in Upper Hesse, her husband Karl, who was born in Frankfurt am Main, and their son Alfred, who was born in Cologne, were in exile during the Nazi era in a new housing estate in the south of Amsterdam. Like the Frank family from Frankfurt and thousands of other German-speaking refugees from Bremen, Hamburg, Lower Saxony, North Rhine-Westphalia, Rhineland-Palatinate, Bavaria, Hesse, Berlin, Saxony, Thuringia, Brandenburg, Austria, Wroclaw, Gdansk, Prague or other cities. The victims of the Nazi regime lived next door to each other in the tenements of the Rivierenbuurt and the adjacent districts. Until the invasion of the Wehrmacht in 1940, they were reasonably safe in their exile.
And they had something like an everyday life. The refugees met each other on the Merwedeplein, in shops and cafés, at work, if they found a job, at the Jewish Council, the believers among them went to the synagogue or church, the children to kindergarten or school. Those who were arrested were sent to the Hollandsche Schouwburg and deported via transit camp Westerbork to Auschwitz, Sobibor or Theresienstadt. The book zooms in on Betty and her neighbors, where did they come from, what happened to them? In hundreds of biographical sketches, divided into federal states and regions of origin, a sketchy idea emerges of this involuntary community of fate.